گیربکس CVT چیست و چگونه کار می ‌کند؟

استفاده از گیربکس CVT این روزها عمومیت بیشتری در بازار ایران پیدا کرده است و مدیران خودرو نیز بخشی از محصولات خود را با گیربکس CVT به بازار عرضه می‌کند. این گیربکس‌ها که از چند اصل ساده برای انتقال نیرو استفاده می‌کنند، می‌توانند ترکیب خوبی از راحتی در حرکت، مصرف سوخت اقتصادی و رسیدن به بالاترین کارآیی موتور را فراهم کنند. در این مطلب به بررسی گیربکس CVT، چگونگی کارکرد آن، مزایا و معایب این گیربکس‌ها و اصول رانندگی با آن‌ها می‌پردازیم.

گیربکس CVT چیست؟

به‌طور کلی گیربکس CVT یکی از انواع سیستم انتقال قدرت در خودروها است که امکان تغییر ضریب دنده‌ها را به‌صورت خودکار فراهم می‌کند. به این ترتیب گیربکس سی وی تی یک گیربکس اتوماتیک است و می‌تواند بدون نیاز به دخالت راننده دنده‌ها را تعویض کند.

معمولا عنوان می‌شود که گیربکس CVT می‌تواند ضرایب دنده نامحدودی را تولید کند و این دقیقا مزیت بزرگ این گیربکس‌ها است. البته همان‌گونه که در ادامه می‌بینیم، ضرایب دنده در این گیربکس‌ها محدودیت‌هایی دارد ولی طیف ضریب دنده آن‌ها بسیار گسترده است.

گیربکس‌های CVT علاوه بر خودروها، در موتورسیکلت‌های نیز کاربرد گسترده‌ای دارند و اصول کاری آن‌ها نیز مشابه است. این گیربکس‌ها در محصولات مدیران خودرو و فونیکس مورد استفاده قرارگرفته‌اند و تاکنون هم کارآیی بالای آن‌ها اثبات شده است.

گیربکس CVT چگونه کار می‌کند؟

گیربکس CVT برخلاف پیچیدگی ظاهری‌اش، ساختار و اصول کارکرد ساده‌ای دارد. برای پاسخ به این سوال که گیربکس CVT چگونه کار می‌کند، ابتدا بهتر است دو مخروط را در کنار هم در نظر بگیرید. اکنون یکی از این دو مخروط را سر و ته کنی به شکلی که راس یک مخروط، در کنار کف یا قاعده مخروط دیگر باشد.

فرض کنید نیروی موتور به یکی از این دو مخروط می‌رسد و مخروط دیگر نیز به چرخ‌ها متصل است. دو مخروط مثال ما در حال حاضر به یکدیگر متصل نیستند. به این ترتیب چرخش مخروط متصل به موتور، باعث چرخش مخروط دیگر نمی‌شود. حال بیایید دو مخروط را با یک تسمه یا زنجیر به هم متصل کنیم به شکلی که چرخش یکی، باعث چرخش دیگری شود. اکنون شما دارای یک گیربکس CVT ساده هستید.البته در عمل شرایط آن‌قدر هم ساده نیست ولی آنچه در بالا به آن رسیدیم، ساختار و چگونگی CVT را نشان می‌دهد.

ساختار گیربکس CVT

گیربکس CVT در عمل چگونه کار می‌ کند؟

در گیربکس CVT، یکی از دو مخروط به موتور و دیگری به چرخ‌ها متصل است. وقتی دو مخروط را با تسمه یا زنجیر به هم متصل کنید، با چرخش یکی، دیگری هم به چرخش در می‌آید. تا اینجای کار گیربکس ما می‌تواند نیرو را منتقل کند ولی نمی‌تواند دنده‌ها را تعویض کند. برای تعویض دنده هم راه‌حل ساده‌ای وجود دارد؛ جابجایی تسمه.

وقتی تسمه بر روی دو مخروط پایین یا بالا می‌رود، عملا ضریب دنده‌های گیربکس عوض می‌شود. به این ترتیب گیربکس شما می‌تواند با جابجا شدن تسمه یا زنجیر، ضریب دنده‌های مختلفی را فراهم کند. این دقیقا اتفاقی است که در گیربکس سی وی تی رخ می‌دهد.

به‌عنوان مثال در دنده ۱ و شروع حرکت، تسمه یا زنجیر در راس مخروط متصل به موتور و قاعده مخروط متصل به چرخ‌ها قرار دارد. در این حالت با هر دور چرخش مخروط متصل به موتور، مخروط دیگر (که به چرخ‌ها متصل است) حرکت اندکی می‌کند. این وضعیت معادل دنده سنگین یا دنده ۱ در خودروهای دستی یا AT است.

در مقابل اگر تسمه در قاعده مخروط متصل به موتور و بخش راس مخروط متصل به چرخ‌ها قرار بگیرد، وضعیتی مشابه بالاترین دنده (دنده سبک) در خودروهای دنده دستی یا AT به دست می‌آید. در این حالت با هر دور چرخش مخروط متصل به موتور، مخروط متصل به چرخ‌ها بیش از یک دور می‌چرخد و خودرو سریع‌تر حرکت می‌کند.

البته در عمل، این دو مخروط وجود ندارند و وظیفه مخروط‌ها با تغییر ابعاد دو فولی ایجاد می‌شود. با این وجود ساختاری که با آن اشاره کردیم اصول کاری این گیربکس‌ها است. جالب است بدانید این ایده اولین بار توسط لئوناردو داوینچی مطرح شده است.

تعویض دنده‌ها در گیربکس سی وی تی

دو بخشی که در بالا اشاره کردیم، بالاترین و پایین‌ترین ضریب دنده‌ها هستند. تسمه می‌تواند بین این دو بخش حرکت کند و در نتیجه بین این دو ضریب، بی‌شمار ضریب دنده ایجاد می‌شود. این دقیقا اتفاقی است که در گیربکس سی وی تی رخ می‌دهد.

برای تعویض دنده در گیربکس CVT، تسمه باید بین ارتفاع بالا و پایین مخروط‌ها حرکت کند. البته در عمل همان‌طور که گفتیم امروزه دو فولی که قابلیت تغییر ابعاد دارند جایگزین این دو مخروط شده‌اند. به همین دلیل با تغییر ابعاد این دو فولی، دنده‌ها تغییر می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های گیربکس CVT آن است که می‌تواند بدون نیاز به افزایش دور موتور، سرعت خودرو را زیاد کند. به همین دلیل در این گیربکس‌ها شاهد هستیم موتور تا حدی دور را بالا می‌برد و پس از آن دور موتور ثابت باقی می‌ماند. این در حالی است که سرعت خودرو افزایش پیدا می‌کند. علت این مسئله آن است که در دور موتور ثابت، ضریب دنده‌ها به‌مرور سبک‌تر می‌شوند.

رانندگی با گیربکس سی وی تی

گیربکس سی وی تی یک گیربکس اتوماتیک است و از این نظر تفاوتی با رانندگی یک خودروی AT ندارد. البته وقتی شروع به حرکت می‌کنید تفاوت‌های آن را خواهید دید. همان‌طور که گفتیم در این گیربکس‌ها شاهد تعویض دنده نیستیم و به همین دلیل حس تعویض دنده یا تغییر دور موتور پیش نمی‌آید.

شاید عادت کردن به اینکه دور موتور خودرو ثابت است و سرعت زیاد می‌شود ابتدا کمی سخت باشد. به‌ویژه اگر پیش از این با خودروهای AT یا دو گیربکس‌های دو کلاچه رانندگی کرده باشید. غیر از این، رانندگی با این خودروها نکته ویژه‌ای ندارد و مانند گیربکس‌های اتوماتیک دیگر رفتار می‌کنند.

البته در زمان رانندگی با این خودروها باید در نظر بگیرید گیربکس CVT اساسا رانندگی آرام‌تری دارد. این مسئله به این معنا نیست که این خودروها سریع نیستند ولی درمجموع فلسفه آن‌ها بیشتر کاهش مصرف سوخت است تا رانندگی سریع. به همین دلیل هم ممکن است در ابتدا رانندگی با آن‌ها کمی برایتان غریبه باشد.

یکی از مهم‌ترین موارد، سبقت گرفتن با گیربکس CVT در جاده‌های کوهستانی است. این گیربکس‌ها در کاهش ضرایب دنده کمی‌ کندتر از گیربکس‌های دستی یا AT عمل می‌کنند این کاهش ضریب دنده معمولا کمتر از گیربکس‌های دیگر است. به همین دلیل برای سبقت گرفتن با آن‌ها در جاده‌هایی که امکان روبرو شدن با خودروی مقابل وجود دارد، بهتر است از وضعیت تیپ ترونیک آن‌ها استفاده کنید. در غیر این صورت می‌توانید کمی سرعت را کاهش دهید و پس از آن با فشردن پدال گاز، گیربکس ضریب دنده را به شکل محسوسی سنگین می‌کند تا به‌راحتی سبقت بگیرید.

گیربکس CVT در ترافیک

گیربکس CVT در ترافیک رفتار مناسب و کاملا تحت کنترلی دارد و اتفاقا برای این وضعیت‌ها ایده‌آل است. در این شرایط به‌خوبی می‌تواند با توجه به شرایط، بهترین ضریب دنده را انتخاب کند و به‌راحتی همراه با سایر خودروها، حرکت خواهید کرد.

در زمان توقف در ترافیک، مانند هر گیربکس اتوماتیک دیگری، بهتر است اگر مدت توقف طولانی است گیربکس را در وضعیت خلاص قرار دهید. البته نباید روی این مسئله حساسیت زیادی به خرج دهید چون حتی توقف تا دو دقیقه هم مشکلی برای گیربکس ایجاد نمی‌کند. به‌علاوه مانند گیربکس‌های اتوماتیک دیگر، تغییر پیوسته از وضعیت‌های پارک و خلاص به حرکت، به‌مرور باعث خرابی گیربکس CVT خواهد شد.

گیربکس CVT 9 چیست؟

همان‌طور که گفتیم گیربکس CVT یک گیربکس اتوماتیک است که می‌تواند به‌صورت خودکار، ضرایب دنده بی‌شماری را تولید کند. اما در عین حال، طراحان این گیربکس‌ها، وضعیت تیپ ترونیک را نیز برای آن در نظر گرفته‌اند. به این ترتیب راننده می‌تواند بر روی تعویض دنده‌ها کنترل بیشتری داشته باشد.

با توجه به اینکه در این گیربکس‌ها مفهوم دنده به شکلی که در گیربکس‌های AT یا دو کلاچه و یا گیربکس‌های دستی می‌شناسیم وجود ندارد، مفهوم تعویض دنده شاید کمی پیچیده به نظر برسد. در وضعیت تیپ ترونیک، طراحان گیربکس، ضرایب دنده ثابتی را بر روی گیربکس در نظر گرفته‌اند که با توجه به دنده انتخاب راننده، گیربکس بین آن ضرایب حرکت می‌کند.

به این ترتیب در گیربکس CVT 9 تعداد ۹ ضریب دنده بر روی CVT تعریف شده است. وقتی شما بر روی وضعیت تیپ ترونیک قرار می‌گیرید، با حرکت دادن سر دنده به سمت مثبت، دنده یک‌بار سبک می‌شود. به همین شکل با حرکت دادن دسته دنده به سمت منفی، دنده یک‌بار سنگین می‌شود. این حالت اصطلاحا گیربکس CVT 9 دنده گفته می‌شود.

در این حالت راننده کنترل بیشتری بر روی تعویض دنده‌ها دارد. این حالت بیشتر مناسب زمانی است که قصد دارید با سرعت بیشتری حرکت کنید و یا شتاب بگیرید و یا وارد سبقت شوید. پس از آن می‌توانید بار دیگر از وضعیت اتوماتیک گیربکس استفاده کنید. این گیربکس را می‌توانید به شکل گسترده در محصولات مدیران خودرو ببینید.

مزایا و معایب گیربکس CVT

اکنون که با ساختار و کارکرد گیربکس‌های CVT آشنا شدیم بد نیست مزایا و معایب این گیربکس‌ها را نیز بررسی کنیم.

اصلی‌تری مزیت گیربکس CVT، کمک موثر به کاهش مصرف سوخت است. این گیربکس‌ها می‌توانند در هرلحظه بهترین ضریب دنده را انتخاب کنند که باعث می‌شود مصرف سوخت کاهش پیدا کند. به‌علاوه در این گیربکس‌ها با توجه به اینکه امکان ثابت نگهداشتن دور موتور در طی تعویض دنده‌ها وجود دارد، موتور همیشه می‌تواند در بهینه‌ترین وضعیت خود قرار داشته باشد. در کنار این‌ها، گیربکس سی وی تی رانندگی آرام‌تری را فراهم می‌کند. نهایتا باید به وزن و ابعاد و تعداد قطعات این گیربکس‌ها اشاره کرد که به شکل محسوسی از گیربکس‌های دیگر کمتر است.

در مقابل و به‌عنوان معایب گیربکس CVT باید به مواردی همچون هزینه تعمیرات بالاتر در صورت خرابی اشاره کرد. به‌علاوه به دلیل ساختار این گیربکس‌ها، محدودیت‌هایی در زمینه حداکثر گشتاور ورودی وجود دارد. البته این مسئله قبلا شدیدتر بود چراکه در ساختار آن‌ها از تسمه لاستیکی استفاده می‌شود ولی امروزه و با استفاده از زنجیرهای فلزی، این محدودیت تا حد زیادی رفع شده است. به‌عنوان نمونه گیربکس‌های جدید چری از زنجیر فولادی ساخت Bosch آلمان استفاده می‌کنند که به‌راحتی تا ۲۸۰ نیوتون متر گشتاور را تحمل می‌کند. مورد بعدی در زمینه این گیربکس‌ها، محدودیت‌هایی در زمینه رانندگی اسپرت است. البته خودروهای CVT همچنان سریع هستند اما برای یک رانندگی اسپرت با تعویض دنده‌های پیاپی، استفاده از CVT رایج نیست.

عمر مفید گیربکس CVT چقدر است؟

با فراگیر شدن استفاده از گیربکس CVT در خودروها، نگرانی‌هایی در زمینه عمر مفید این گیربکس‌ها بین خریداران به وجود آمد. البته باید بدانید برخلاف تصور عمومی، این گیربکس‌ها اصلا ضعیف یا مستعد خرابی نیستند و در صورت رانندگی اصولی و نگهداری درست می‌توانند سال‌ها عمر کنند.

در زمینه عمر مفید گیربکس CVT موارد مختلفی بیان می‌شود ولی به‌طور معمول پیشنهاد می‌شود وضعیت این گیربکس‌ها را بعد از ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار کیلومتر رانندگی بررسی کنید. البته این بررسی به معنای آن نیست که گیربکس دچار مشکل شده است ولی بهتر است وضعیت تسمه یا زنجیر CVT را در این شرایط چک کنید.

برای استفاده از خدمات تعمیر و یا بررسی گیربکس CVT محصولات مدیران خودرو می‌توانید از خدمات پس از فروش آسیا خودرو در تهران استفاده کنید. برای این منظور کافی است با شماره تلفن ۷۵۱۵۱-۰۲۱ داخلی ۳۰۰ تماس بگیرید تا کارشناسان خدمات پس از فروش آسیا خودرو پاسخگوی شما باشند.

مشاوره خرید محصولات مدیران خودرو (نقدی | اقساطی)
برای اطلاع از جدیدترین شرایط فروش محصولات مدیران خودرو (ام وی ام | فونیکس) به صورت نقدی و اقساطی، شماره خود را درج کنید.