گیربکس دو کلاچه چیست و چگونه کار می‌کند؟

پیش از این در مطالب متعددی، از گیربکس دو کلاچه یا دوال کلاچ نام برده‌ایم. این گیربکس که یکی از انواع گیربکس اتوماتیک است، مزیت‌های زیادی نسبت به سایر انواع گیربکس اتوماتیک دارد و به همین دلیل، امروزه به شکل گسترده‌ای از سوی خودروسازان بزرگ جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب به بررسی گیربکس دوکلاچه یا DCT خواهیم پرداخت.

ساختار گیربکس دو کلاچه

گیربکس دوکلاچه، دارای دو مجموعه کلاچ جداگانه است که یکی از آن‌ها برای دنده‌های زوج و دیگری برای دنده‌های فرد استفاده می‌شود. به این ترتیب ساختار این گیربکس مانند آن است که دو گیربکس جداگانه را در یک مجموعه گرد هم آورده باشید. البته این توضیح کمی ساده سازی شده ولی در عمل، گیربکس DCT واقعا مانند دو مجموعه گیربکس عمل می‌کند که یکی برای دنده‌های زوج و دیگری برای دنده‌های فرد کاربرد دارد.

گیربکس DCT یاDual Clutch Transmission  از زیر مجموعه‌های گیربکس اتوماتیک است و به همین دلیل باید همه امور مربوط به تعویض دنده به‌صورت خودکار در آن انجام شود. در عمل نیز وضعیت دقیقا به همین شکل است و این گیربکس بدون نیاز به دخالت راننده می‌تواند تمام امور را مدیریت کند. به این ترتیب عملیات تعویض دنده، درگیر کردن کلاچ و خلاص کردن کلاچ، به‌صورت خودکار در این گیربکس انجام می‌شود.

در کنار این‌ها، با توجه به وجود کلاچ در این گیربکس، نیاز به فرآیند نیم‌کلاچ نیز در آن وجود دارد. این وضعیت در رانندگی شهری، شروع حرکت و حرکت با سرعت پایین رخ می‌دهد و گیربکس باید بتواند آن را مدیریت کند. به همین دلیل گیربکس‌های دوکلاچه، برای انجام نیم کلاچ نیز برنامه‌ریزی شده‌اند.

گیربکس دو کلاچه چگونه کار می‌کند؟

با توجه به آنچه در بالا عنوان شد، گیربکس دوکلاچه، از دو مجموعه کلاچ و چرخ دنده‌های گیربکس تشکیل شده است. یکی از این کلاچ‌ها، وظیفه کنترل دنده‌های زوج و دیگری وظیفه کنترل دنده‌های فرد را بر عهده دارد. به این ترتیب در حالیکه یک دنده زوج درگیر است و خودرو حرکت می‌کند، گیربکس می‌تواند یک دنده فرد را نیز درگیر کند ولی با آزاد نگهداشتن کلاچ دنده‌های فرد، مانع از فعال شدن آن شود. در گیربکس‌های عادی (چه انواع گیربکس دستی و چه اتوماتیک) این وضعیت ناممکن است و این دقیقا مزیت گیربکس‌های DCT را نشان می‌دهد.

به این ترتیب وقتی یک از دنده‌های زوج درگیر است، گیربکس می‌تواند دنده فرد را نیز درگیر کند ولی با آزاد بودن کلاچ، کار گیربکس دچار مشکل نمی‌شود. در زمان تعویض دنده، عملا گیربکس نیاز به تعویض دنده به‌صورت واقعی ندارد بلکه کافی است کلاچ دنده اول را آزاد و همزمان کلاچ دنده دوم را درگیر کند.

این وضعیت برای تمامی دنده‌های گیربکس رخ می‌دهد. در این شرایط گیربکس به‌طور پیوسته دنده‌ها را درگیر می‌کند اما با توجه به آزاد بودن یکی از کلاچ‌ها، مشکلی در کار خودرو ایجاد نمی‌شود و تنها در زمان لازم، کلاچ‌ها دنده فعال آزاد شده و کلاچ دنده بعدی درگیر می‌شود.

انواع گیربکس DCT

هرچند گیربکس دوال کلاچ را از جنبه‌های مختلف می‌توان تقسیم بندی کرد، اما در یک تقسیم بندی کلی، انواع گیربکس دو کلاچه شامل موارد زیر است:

• گیربکس دو کلاچه تر (WET)
• گیربکس دو کلاچه خشک (DRY)

اصلی ترین تفاوت این دو نوع گیربکس، مربوط به وجود روغن در محفظه کلاچ آن‌ها است. به این ترتیب، واژه خشک یا تر به عدم وجود و یا وجود روغن در این بخش اشاره دارد.

گیربکس دو کلاچه تر (WET)

همانطور که اشاره شد، یکی از انواع گیربکس دوال کلاچ، گیربکس DCT تر است. در این نوع گیربکس، برای کاهش اصطکاک و کاهش میزان سایش و کم کردن ریسک آسیب به صفحات کلاچ، در این بخش از روغن استفاده می‌شود. به این ترتیب صفحات کلاچ در محفظه روغن غوطه‌ور هستند و به همین دلیل به آن‌ها گیربکس دوکلاچه تر یا WET گفته می‌شود. مزیت بزرگ این گیربکس‌ها، دوام بسیار بالاتر کلاچ گیربکس به‌ویژه در تردد‌های شهری و ترافیک است. البته این گیربکس‌ها همچنان نیاز به مراقبت‌های معمول دارند ولی به‌طور کلی دوام آن‌ها بالاتر است.

گیربکس دو کلاچه تر به شکل گسترده‌ای در محصولات فونیکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این گیربکس‌ها تا به حال بدون بروز مشکل خاصی مشغول کار هستند و با توجه به کارکرد بالای بعضی از این خودروها، مشکلی در عملکرد گیربکس و کلاچ‌ها ایجاد نشده است.

گیربکس دوکلاچه خشک (DRY)

ساختار گیربکس DCT خشک همانطور که از نام آن پیدا است، فاقد روغن در بخش کلاچ‌ها است. به این ترتیب گیربکس دوال کلاچ خشک، در این بخش عملکردی مانند کلاچ خودروهای دنده دستی دارد. گیربکس دو کلاچه خشک به دلیل نبود روغن در میان صفحات کلاچ، ریسک بیشتری در زمینه خوردگی و سایش دارد و در ترافیک‌های شهری بیشتر داغ می‌کند. به همین دلیل ریسک سوختن صفحات کلاچ در آن بالاتر است و باید با احتیاط بیشتر با آن رانندگی کرد. البته در نظر داشته باشید در این نوع گیربکس نیز همچنان بخش چرخ دنده‌ها دارای روغن است. به همین دلیل تعویض روغن گیربکس همچنان لازم خواهد بود.

مزایا و معایب گیربکس دو کلاچه

گیربکس‌های دو کلاچه یا DCT نیز مانند هر فناوری دیگری مزایا و معایبی دارند. البته با پیشرفت فناوری ساخت این گیربکس‌ها، معایب آن‌ها بسیار کم شده است و با مراقبت دوره‌ای و البته رفتار مناسب با گیربکس، عملا می‌توانید سال‌ها بدون دردسر از این گیربکس‌ها استفاده کنید.

با این وجود، در ادامه لیستی از مزایا و معایب گیربکس‌های دوکلاچه را مرور خواهیم کرد. همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، این گیربکس‌ها پیش از این با هدف استفاده در خودرو‌های اسپرت توسعه پیدا کرده بودند اما با توجه به مزایای زیادی که ارائه می‌کردند، امروزه کاربرد زیادی در خودرو‌های خانوادگی نیز دارند. به همین دلیل نیز خودروسازان برتر جهان، در حال گسترش استفاده از آن‌ها در خودرو‌های خود هستند.

معایب گیربکس دو کلاچه

• لزومLearn کردن گیربکس در صورت تغییر در آن
• لزوم نگهداری دوره‌ای بیشتر نسبت به گیربکس‌هایAT
• ریسک آسیب به گیربکس در ترافیک‌های شدید (دو کلاچه خشک)

یکی از معایبی که برای گیربکس DCT عنوان می‌شود، بحث لرنینگ (Learning) یا لرن (Learn) کردن این گیربکس‌ها است. گیربکس دوکلاچه برای کلاچ‌گیری باید بتواند تا حد مناسبی با رفتار راننده آشنا شود و کلاچ را در زمان درست درگیر کند. این تنظیمات به‌صورت استاندارد و پیش‌فرض در بخش مدیریت گیربکس وجود دارد و به همین دلیل بسیاری از گیربکس‌های دو کلاچه، مشکلی از این نظر ندارند. به علاوه گیربکس در طی رانندگی تا حد بسیار زیادی با رفتار راننده آشنا شده و خود را با سبک رانندگی او تنظیم می‌کند. در مقابل اما اگر تغییری در گیربکس اعمال شود (مانند تعویض کلاچ‌ها و یا کاهش محسوس ضخامت کلاچ) گیربکس باید دوباره و بر اساس شرایط جدید برنامه‌ریزی شده و آموزش داده شود. این کار الزاما باید در محل نمایندگی‌های خودروسازان انجام شود.

یکی دیگر از مشکلات گیربکس‌های DCT به‌ویژه در قیاس با AT و CVT، داشتن کلاچ است. داشتن کلاچ به معنای آن است که این گیربکس‌ها نیاز به سرویس‌های دوره‌ای بیشتری دارند چون کلاچ آن‌ها به‌مرور زمان خورده شده و باریک‌تر می‌شوند. به همین دلیل باید کلاچ‌ها باز شده و تعویض شوند. البته این مسئله به‌ویژه در گیربکس‌های دوال کلاچ تر در فواصل بسیار طولانی اتفاق می‌افتد و معمولا می‌توان بدون مشکل بالای ۱۰۰ هزار کیلومتر رانندگی کرد. در نهایت اما این گیربکس‌ها نیاز به نگهداری بیشتری دارند. برای سرویس دوره‌ای گیربکس‌های دو کلاچه و همچنین خدمات پس از فروش مدیران خودرو تهران می‌توانید با بخش خدمات پس از فروش آسیا خودرو تماس بگیرید.

آخرین مورد، لزوم مراقبت از گیربکس‌های دوال کلاچ در ترافیک‌ها است. این گیربکس‌ها به دلیل داشتن کلاچ، به ساییدگی حساس هستند. به همین دلیل در ترافیک‌ها، در صورت رفتار نادرست راننده شاهد داغ کردن کلاچ‌ها خواهیم بود. البته این مسئله بیشتر در دوال کلاچ خشک اتفاق می‌افتد و گیربکس‌های دوکلاچه تر مشکل بسیار کمتری در این زمینه دارند.

مزایای گیربکس دو کلاچه

• انتقال بخش عمده نیروی موتور به چرخ‌ها
• سرعت بالای تعویض دنده‌ها
• کاهش مصرف سوخت

یکی از اصلی‌ترین مزایای گیربکس دو کلاچه یا DCT، توانایی آن در انتقال بخش عمده نیروی موتور به چرخ‌ها است. در گیربکس‌های AT یا CVT به دلیل وجود مبدل گشتاور، بخشی از نیرو در مبدل گشتاور تلف می‌شود و به چرخ‌ها نمی‌رسد. در مقابل، گیربکس CVT به دلیل داشتن کلاچ و انتقال مستقیم نیرو، عملا بخش عمده نیروی موتور را به چرخ‌ها می‌رساند. به این ترتیب در گیربکس‌های DCT نسل جدید، تا حدود ۹۷ درصد از نیروی موتور به چرخ‌ها می‌رسد.

یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت گیربکس DCT، سرعت بالای تعویض دنده‌ها است. همانطور که در ساختار این گیربکس‌ها اشاره شد، به‌دلیل آماده بودن دنده بعدی در هر لحظه، گیربکس عملا در زمان لازم برای تعویض دنده، نیازی به تغییر وضعیت دنده‌ها ندارد. در این شرایط تنها کافی است یکی از کلاچ‌ها آزاد شده و کلاچ دیگر درگیر شود و به همین دلیل این گیربکس‌ها می‌توانند دنده‌ها را خیلی سریعتر از گیربکس‌های AT تعویض کنند تا حدی که سرعت تعویض دنده می‌تواند در حد میلی ثانیه باشد. به همین دلیل در بسیاری از خودروهای اسپرت، از این فناوری استفاده می‌شود.

کاهش مصرف سوخت نیز یکی دیگر از مزایای گیربکس‌های دو کلاچه است. بخشی از این مسئله به دلیل انتقال نیروی مناسب این گیربکس‌ها است. بخشی دیگر به دلیل امکان افزایش تعداد دنده در این گیربکس‌ها است که باعث می‌شود خودرو بهتر بتواند ضریب دنده و در نتیجه دور موتور را مدیریت کند.

نحوه استفاده از گیربکس دو کلاچه؛ رانندگی با گیربکس دو کلاچه چگونه است؟

گیربکس‌های DCT هرچند ساختار پیچیده‌ای دارند اما به‌طور کلی استفاده از آن‌ها آسان است. به این ترتیب آنچه از آن به‌عنوان نحوه استفاده از گیربکس دوکلاچه یا رانندگی با این گیربکس‌ها یاد می‌شود، در اصل مواردی است که برای افزایش عمر گیربکس‌های DCT باید رعایت کرد.

همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم، در حالت عادی گیربکس‌های دوکلاچه مانند سایر انواع گیربکس‌های اتوماتیک هستند که با قرار دادن در وضعیت D شروع به حرکت می‌کنند. به این ترتیب رانندگی با آن‌ها پیچیدگی خاصی ندارد اما رعایت نکاتی از نحوه استفاده از DCT باعث می‌شود ریسک آسیب به این گیربکس‌ها کاهش پیدا کند. اصلی‌ترین موارد در این زمینه شامل موارد زیر است:

• خلاص کردن در توقف‌های میان مدت و بلند مدت
• عدم تغییر جهت حرکت خودرو در زمان رانندگی
• عدم فشار به گیربکس برای ثابت نگهداشتن خودرو در شیب
• عدم لانچ خودرو در زمان شتابگیری
• قرار دادن درست در وضعیت پارک

با در نظر گرفتن این موارد و به‌عنوان راهنمایی برای نحوه استفاده از گیربکس دو کلاچه، باید در نظر گرفت که این گیربکس‌ها می‌توانند فشار بالایی را تحمل کنند و قرار نیست به این زودی خراب شوند. به همین دلیل موارد عنوان شده در این بخش بیشتر برای افزایش عمر این گیربکس‌ها است.

مواردی که باعث افزایش عمر گیربکس دوال کلاچ می‌شود

همانطور که اشاره کردیم، گیربکس دوال کلاچ می‌تواند تا مدت‌ها بدون مشکل کار کند. به این ترتیب برخلاف آنچه نزد عموم رایج است، این گیربکس‌ها ضعیف یا پر هزینه نیستند اما در زمان استفاده نیاز به مراقبت دارند تا آسیبی به آن‌ها وارد نشود. در ادامه برخی موارد مهم در زمینه نگهداری از گیربکس دوکلاچه را بررسی می‌کنیم.

خلاص کردن گیربکس در وضعیت توقف

در زمان توقف در ترافیک‌های سنگین یا پشت چراغ قرمز یا توقف‌های طولانی، بهتر است گیربکس را در وضعیت خلاص قرار دهید. در زمان درگیر بودن دنده و متوقف کردن خودرو، گیربکس کلاچ‌ها را در وضعیت آزاد حفظ می‌کند که باعث فشار به فنرهای پشت کلاچ می‌شود. با خلاص کردن گیربکس، فشار از روی فنرها آزاد می‌شود و کلاچ به وضعیت اولیه خود باز می‌گردد. به همین دلیل توصیه می‌شود در زمان توقف‌های میان مدت و بلند مدت، گیربکس را در وضعیت خلاص قرار دهید.

عدم تغییر وضعیت حرکت

یکی دیگر از موارد، عدم تغییر وضعیت گیربکس بین D (جلو) و R (عقب) در حال حرکت است. برای تغییر وضعیت بین دنده‌ها، باید خودرو را متوقف کنید. در بعضی از گیربکس‌های DCT اگر در حال حرکت خودرو اقدام به تعویض وضعیت دنده کنید، گیربکس این تغییر را قبول نمی‌کند. در بعضی دیگر اما تغییر اعمال می‌شود هرچند این کار باعث آسیب به گیربکس خواهد شد.

البته در زمان حرکت بدون بروز مشکل می‌توانید بین وضعیت تیپ ترونیک و وضعیت D جابجا شوید و مشکلی برای گیربکس پیش نخواهد آمد. همچنین بهتر است در زمان حرکت از خلاص کردن گیربکس و درگیر کردن مجدد آن خودداری کنید.

عدم حرکت با وضعیت نیم کلاچ

علاوه بر این موارد، باید تا حد امکان گیربکس را از وضعیت نیم کلاچ دور کنید. گیربکس DCT در زمان حرکت با سرعت آهسته، وضعیت نیم کلاچ خودرو را فعال می‌کند. در این شرایط گیربکس به‌مرور داغ خواهد کرد و سایش کلاچ‌ها افزایش پیدا می‌کند. برای جلوگیری از این وضعیت، در درجه اول باید تا حدی که می‌توانید، زودتر خودرو را از وضعیت نیم کلاچ خارج کنید. برای این منظور، با افزایش سرعت خودرو، گیربکس از نیم کلاچ خارج می‌شود.

همچنین یکی از اصلی‌ترین موارد آسیب زننده به گیربکس دوال کلاچ، استفاده از توان موتور برای ثابت نگهداشتن خودرو در مسیرهای شیبدار است. بعضی از رانندگان عادت دارند در مسیرهای شیبدار، به جای ترمزگیری، با فشردن اندک فشار گاز و قراردادن گیربکس در وضعیت نیم کلاچ، خودرو را در جای خود ثابت نگهدارند. این وضعیت در گیربکس‌های AT مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند اما در گیربکس DCT باعث سایش شدید و داغ کردن گیربکس می‌شود.

مشاوره خرید محصولات مدیران خودرو (نقدی | اقساطی)
برای اطلاع از جدیدترین شرایط فروش محصولات مدیران خودرو (ام وی ام | فونیکس) به صورت نقدی و اقساطی، شماره خود را درج کنید.